"

QUÁ TRÌNH LẬP HỌ XÂY DỰNG KUT

 

 Quá trình xây dựng Tộc họ và tạo lập Kut Kuk Thang (thuộc phả hệ Muk Cheh Chơk-Cheh Va-Ôn Peh)

Quá trình xây dựng tộc họ và tạo lập Kut Kuk Thang, có thể chia ra mấy giai đoạn như sau:

1. Tổ chức tộc họ qua các thời kỳ:

a).Thời kỳ sinh hoạt chung với Tộc họ Ná:

Cả quá trình về sống chung với gia tộc họ Lưu thì cùng sinh hoạt và thực hiện các Lễ nghi theo tục của Tộc họ Ná (dòng 04 Pa seh, yang tâu thik) cho đến khi những người thân tộc dần qua đời thì được làm đám hỏa táng theo dòng 04 Pa seh rồi nhập vào Kut của họ Ná, đến đời Muk Cheh Chok-Cheh Va-Ôn Peh và các con, cháu sau này (là thuộc dòng ngoại tộc) thì không được thực hiện các nghi lễ như trước nữa. Nên trong thời điểm này là phụ thuộc vào sinh hoạt chung với Tộc họ Ná.  

b) Thời kỳ sơ khai Tộc họ riêng và lập Kut chung.

Khi những người thân tộc dần qua đời, cuối cùng là bà Thang Ôn thì bên Tộc họ Ná không chấp nhận cho con, cháu Muk Cheh Chok-Cheh Va nhập vào Kut của họ, nên buộc phải làm đám hỏa táng 02 Pa Seh, và lưu giữ hài cốt mãi cho đến năm 1979 mới tạo lập Ram Kut riêng rồi tổ chức Lễ nhập kút lần đầu gồm 19 hài cốt, trong đó: Nữ 10, Nam 09 thuộc phả hệ Muk Cheh Chok-Cheh Va, nên Tổ chức Dòng tộc đã sơ khai vào thời điểm này và chính thức ra đời Kut Gep Kuk Thang bao gồm những thế hệ cùng chung huyết thống với nhau kể từ đó.

c) Thời kỳ sinh hoạt theo truyền thống.

Sau khi thống nhất đất nước (30/4/1975) hòa bình lập lại, kinh tế dần hồi phục và phát triển thì mới khởi xướng lo cho việc tạo lập Kut mới từ đó Tổ chức của Tộc họ được củng cố lại, ông Phú Vàng là vai vế lớn làm Tộc trưởng, ông Phú Văn Thiệt được ủy quyền trực tiếp điều hành để quán xuyến các hoạt động của họ, ông Bá Lực làm đốc công họ (là Urang Parach), những người lớn tuổi và Urang parach đều có trách nhiệm tham gia làm việc Tộc họ theo sự phân công chung.

Thời kỳ này chỉ truyền đạt với nhau bằng lời nói và mệnh lệnh trực tiếp (chưa có văn bản như bây giờ) từ người điều hành là ông Phú Văn Thiệt. Thành tích nổi bật trong thời kỳ này là thống nhất Tộc họ chung cùng huyết thống (Muk Cheh Chok-Cheh Va, dòng 02 Pa seh, Yang Tâu Thik), bảo lưu sự tồn tại của 2 Ciet prok và các lễ tục chung, cùng nhau đóng góp công sức và tiền của để xây dựng Ram Kut rồi tổ chức Lễ nhập Kut lần đầu của Tộc họ vào năm 1979 (tháng 6 Chăm lịch), sau đó mới tiến hành xây tường rào khuôn viên Kut rồi tổ chức lễ khánh thành vào năm 1996 kết hợp với ngap Muk Kei. Công lao lớn nhất và là người trực tiếp điều hành làm được như ngày nay, chính từ bàn tay và sự sáng tạo của ông Phú Văn Thiệt, là người đặt nền móng về thông điệp: “Chim có tổ, Người có tông”, có Thang Kut chung để phụng sự Muk kei mình.

d). Thời kỳ đổi mới sinh hoạt theo thời đại.

Xuất phát từ nguyện vọng chung nhằm tổ chức Tộc họ hoạt động phù hợp với tình hình đổi mới của đất nước. Tộc họ đã tiên phong thay đổi tổ chức hoạt động theo hình thái mới vừa giữ được truyền thống kết hợp với thời đại và trẻ hóa đội ngũ điều hành của Tộc họ. Nên đã tiến hành dân chủ hóa bầu Ban điều hành nhiệm kỳ thứ I năm 2012-2017, xây dựng và ban hành Quy chế tổ chức hoạt động, Nội quy sinh hoạt và kế hoạch triển khai bằng nhiều văn bản trên tinh thần dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách đạt nhiều kết quả trên các lĩnh vực sau:

Từ Ram Kut theo truyền thống, đã xây dựng thành Thang Kut kiên cố vào năm 2015 và mở rộng diện tích khuôn viên Kut vào năm 2024 (DT: 950 m2), xây tường rào và bê tông sân nền phục vụ cho Lễ nhập Kut lần II, trồng cây xanh tạo cảnh quan.... Đặc biệt thu thập được nguồn tư liệu viết thành Tập Gia phả của Tộc họ vừa văn viết vừa số hóa phát hành chính thức để cho con, cháu biết về cội nguồn cùng nhau xây dựng và bảo tồn những giá trị chung của Muk kei để lại.

- Kut là Ngôi nhà chung của Muk kei Gep Muk Chek Chok-Cheh Va-Ôn Peh (Thang Muk Kei chung cho cả 02 nhánh: nhánh gia đình bà Ọt và nhánh gia đình bà Đặng, bà Klet có trách nhiệm phụng sự)

- Kut Hamu Kuk Thang là Kut đất ruộng được tôn tạo và phụng sự vì linh thiêng (do tổ tiên để lại cho nhánh gia đình bà Đặng và bà Klet có trách nhiệm phụng sự).

2. Quá trình tạo lập Kut Kuk Thang:

a) Kut Hamu Kuk Thang:

Mặc dù là Kut vô chủ đến nay vẫn chưa xác định được thuộc dòng dõi nào của người Chăm, chỉ có điều rất linh thiêng nên thế hệ trước đã thừa nhận có sự ràng buộc từ cõi âm mới phán cho con cháu phải có trách nhiệm phụng sự và đặt vai trò lên cao hơn, nên phải ứng xử thế nào cho hợp với đạo lý ‘Ăn quả nhớ người trồng cây’, cho an yên cả thế hệ mai sau, và tôn trọng lịch sử để kế thừa có trách nhiệm bảo tồn giá trị từ xa xưa để lại.

Kut nguyên thủy chỉ có Ram Kut với 03 hòn đá cổ, tọa lạc trên đất gò thuộc vùng ruộng Kuk Thang (nên thường gọi Kut Hamu Kuk Thang) là mảnh đất của ông bà chia lại cho 2 gia đình bà Đặng và bà Klét thừa hưởng cho đến ngày giải phóng (vào ngày 30/04/1975), nhà nước trưng thu đưa vào tập thể (hết canh tác từ năm 1978). Có 03 lần di dời và thay đổi hình thức từ Ram Kut thành Thang Kut, từ 03 hòn đá nâng lên thành 05 hòn đá như hiện nay (xem như là nghĩa vụ thiêng liêng phải có trách nhiệm bảo tồn tùy theo hoàn cảnh để ứng biến cho phù hợp).

b) Ram Kut Tộc họ Muk Cheh Chơk-Cheh Va-Ôn Peh:

Từ ý tưởng ‘Chim có tổ, Người có tông’ các Tộc họ trong làng đều có Ram Kut, số hài cốt thời điểm đó cũng nhiều (trước năm 1979 đã có 19 hài cốt, trong đó: nữ 10, nam 09), thời gian cũng đã lâu chưa biết có biến cố gì xảy ra trong đời sống. Với sự đốc thúc của các Bà (Gep kumay: Muk Quận, Muk Phân, Muk Mùa, Muk Chỉ, Muk Mú…) Ban lãnh đạo Tộc họ mới tiến hành đi tham khảo nhiều nơi, tham vấn các vị Chức sắc, Chức việc nhất là ông Cả sư chủ trì tháp PôRôMê (Cả sư Hán Bằng ở Mỹ Nghiệp), đưa ra nhiều phương án, chọn nhiều địa điểm để xây dựng,… đến năm 1979 mới chọn vị trí Ram Kut cùng tọa lạc kề với Kut Hamu Kuk Thang như hiện tại, Ram Kut hoàn toàn mới và có hình thái riêng, theo sự sáng tạo của ông Phú Văn Thiệt và các cộng sự (Phú Vàng, Phú Văn Mái, Đổng Đời, Dương Tấn Điền, Bá Lực, Lưu Quang Hàm, Trượng Văn Bưởi, Lộ Phú Lâu, Lộ Phú Lượng…) cùng với nhóm thợ tay nghề (Thiên Cổ, Phú Thành, Quân,…), thời điểm đó chưa có tường rào Tộc họ nào cũng vậy, sau khi hoàn tất Ram Kut mới tổ chức lễ nhập Kut lần đầu vào tháng 6 Chăm lịch năm 1979. Đến năm 1996 mới xây tường rào, từ nguồn đóng góp của các thành viên trong Tộc họ và một phần từ sự hỗ trợ của con cháu ở Hải ngoại (Mỹ), có tổ chức lễ khánh thành kết hợp với ngap Muk Kei chiêu đãi bà con dòng tộc và khách mời.

3/ Quá trình xây dựng Thang Kut Kuk Thang.

a) Thang Kut Hamu Kuk Thang và tường thành Kut:

Xuất phát từ nguyện vọng của 02 bà (bà Quận và bà Phân) và như tiền lệ trước khi xây dựng công trình Kut chính thì phải tiến hành xây dựng trước Kut Hamu Kuk Thang. Nên phía gia đình con cháu bà Đặng, bà Klét có trách nhiệm đóng góp xây dựng vào năm 2013 như hiện trạng ngày nay. Công trình do kỹ sư Lộ Xuân Trình Em thiết kế và cung cấp vật tư, thợ thi công đều là con cháu trong tộc họ (Huấn, Quân, Niên..) nhận công trọn gói, tổng kinh phí xây dựng: 83.624.000đ (trong đó: thành viên góp 37.315.000đ, gia đình ông Mái 5.200.000đ, MTQuân hộ 9.350.000đ và Nhà tài trợ 31.759.000đ) bao gồm cả chi phí tổ chức khánh thành và ngăk Muk Kei.

b) Thang Kut Muk Kei chính.

Xu thế chung của thời đại ở đâu cũng đã xây dựng Thang Kut kiên cố,Tộc họ mình thì chưa làm nên con cháu cũng nóng lòng thôi thúc, nhất là các Cụ già càng mong muốn sớm hơn để thấy được Thang kut mới. Từ đó Ban điều hành lập kế hoạch triển khai huy động nguồn lực từ đóng góp của các  thành viên (113 thành viên) và các MTQ tiến hành xây dựng vào năm 2015.

Công trình Thang Kut chính khởi công xây dựng vào ngày 15/01/2015 và hoàn thành vào ngày 02/02/2015 do kỹ sư Đàng Sinh Hoạt thiết kế, thầy Phú Hữu Tỏ trang trí và giao thầu trọn gói cho Công ty TNHH Việt Phong thi công (kỹ sư Lộ Xuân Trịnh Em trực tiếp chỉ huy thi công), với số tiền là 210.000.000đ (hai trăm, mười triệu đồng chẳn), tổng kinh phí thực hiện 238.650.000 đ (kể cả các khoản chi phục vụ cúng kính).

Đến năm 2024, theo nguyện vọng chung nhằm chuẩn bị cho việc tổ chức Lễ nhập Kut lần 2 được chu đáo và tốt đẹp nên Ban lãnh đạo đồng ý cho mở rộng khuôn viên Kut và bê tông sân nền, xây tường rào với kinh phí đã thực hiện.... từ nguồn đóng góp của các thành viên (151 thành viên) và ủng hộ thêm của các con, cháu trong Tộc họ (giai đoạn I thu được:     ), dự kiến giai đoạn II sẽ tu sửa và sơn trét trong đình Kut khoảng.......Tổng kinh phí thực hiện cho việc chỉnh trang khuôn viên Kut là:..... và dự kiến cho cả chi phí để hành lễ:.......Trong đó: từ thành viên.....từ ủng hộ MTQ và đóng góp để hành lễ......

"